MCH (Mean Corpuscular Hemoglobin) یا مقدار متوسط هموگلوبین در هر گلبول قرمز، یکی از پارامترهای اصلی در آزمایش کامل خون (CBC) است که مقدار هموگلوبین موجود در هر گلبول قرمز را نشان میدهد. هموگلوبین پروتئینی است که به گلبولهای قرمز امکان انتقال اکسیژن به سلولهای بدن را میدهد و نقش بسیار مهمی در سلامت بدن ایفا میکند. MCH به پزشکان کمک میکند تا انواع خاصی از کمخونی را شناسایی کنند و علت اختلالات خونی را بهتر درک کنند.
MCH چیست؟
MCH مقدار متوسط هموگلوبین موجود در هر گلبول قرمز خون را به پیکوگرم (pg) نشان میدهد و به صورت زیر محاسبه میشود:
این شاخص در آزمایش CBC به طور خودکار توسط دستگاه اندازهگیری و محاسبه میشود.
محدوده طبیعی MCH
محدوده طبیعی MCH معمولاً بین 27 تا 33 پیکوگرم است. با این حال، این مقدار ممکن است بر اساس شرایط خاص فردی و تجهیزات آزمایشگاهی کمی متفاوت باشد. تغییرات در سطح MCH میتواند به شناسایی نوع و شدت کمخونی کمک کند.
تحلیل نتایج آزمایش MCH
MCH پایین (کمخونی هیپوکرومیک)
وقتی مقدار MCH کمتر از حد نرمال باشد، گلبولهای قرمز حاوی مقدار کمتری هموگلوبین هستند و به این حالت کمخونی هیپوکرومیک گفته میشود. این وضعیت به دلایل زیر ایجاد میشود:
- کمبود آهن: شایعترین علت کاهش MCH کمبود آهن است که باعث تولید گلبولهای قرمز با مقدار کمتر هموگلوبین میشود.
- تالاسمی: نوعی بیماری ارثی که باعث اختلال در تولید هموگلوبین میشود و منجر به کاهش MCH میگردد.
- بیماریهای مزمن: برخی بیماریهای مزمن میتوانند جذب آهن را مختل کرده و باعث کاهش MCH شوند.
علائم کمخونی هیپوکرومیک (MCH پایین):
- خستگی
- رنگپریدگی پوست
- تنگی نفس
- سردی دست و پا
- سرگیجه
MCH نرمال (کمخونی نورموکرومیک)
وقتی MCH در محدوده طبیعی قرار دارد، اما فرد همچنان دچار کمخونی است، این حالت به عنوان کمخونی نورموکرومیک شناخته میشود. این وضعیت در شرایط زیر اتفاق میافتد:
- کمخونی ناشی از خونریزی شدید: مانند خونریزی شدید ناشی از جراحی یا حادثه، که باعث از دست رفتن مقدار زیادی از گلبولهای قرمز میشود، اما مقدار هموگلوبین موجود در هر گلبول قرمز تغییر نمیکند.
- بیماریهای مزمن و التهابی: در برخی بیماریها مانند بیماریهای کلیوی یا نارسایی قلبی، کمخونی بدون تغییر در MCH رخ میدهد.
- آنمی همولیتیک: در این نوع کمخونی، گلبولهای قرمز به دلایل مختلف تجزیه شده و کمخونی ایجاد میشود، اما مقدار هموگلوبین در هر سلول تغییر نمیکند.
علائم کمخونی نورموکرومیک (MCH نرمال):
- ضعف و خستگی
- کاهش انرژی
- تنگی نفس
- تپش قلب
MCH بالا (کمخونی هیپرکرومیک)
افزایش MCH به معنی وجود مقدار بیشتری هموگلوبین در هر گلبول قرمز است و به این حالت کمخونی هیپرکرومیک گفته میشود. این حالت در شرایط زیر رخ میدهد:
- کمبود ویتامین B12 یا فولیک اسید: این دو ویتامین نقش مهمی در تکثیر گلبولهای قرمز دارند و کمبود آنها منجر به تولید گلبولهای قرمز بزرگتر و با مقدار بیشتری هموگلوبین میشود.
- کمکاری تیروئید: در برخی موارد کمکاری تیروئید، گلبولهای قرمز بزرگتر و با هموگلوبین بیشتر تولید میشوند.
- بیماریهای کبدی: بیماریهای کبدی مانند سیروز نیز میتوانند باعث تولید گلبولهای قرمز بزرگتر با مقدار بیشتری هموگلوبین شوند.
علائم کمخونی هیپرکرومیک (MCH بالا):
- ضعف و خستگی
- زردی پوست و چشمها
- تنگی نفس
- مشکلات حافظه و تمرکز
عوامل مؤثر بر سطح MCH
چندین عامل میتوانند بر سطح MCH در خون تاثیر بگذارند، از جمله:
- رژیم غذایی: کمبود آهن، ویتامین B12 یا فولیک اسید در رژیم غذایی میتواند به کاهش یا افزایش MCH منجر شود.
- بیماریهای مزمن: برخی بیماریهای مزمن مانند التهاب، بیماریهای کبدی و کلیوی میتوانند بر سطح MCH تأثیر بگذارند.
- داروها: برخی داروها مانند داروهای شیمیدرمانی یا داروهای ضد تشنج میتوانند بر میزان تولید هموگلوبین و سطح MCH تأثیر بگذارند.
- عوامل ژنتیکی: برخی بیماریهای ژنتیکی مانند تالاسمی، که باعث اختلال در تولید هموگلوبین میشود، میتوانند منجر به تغییرات در MCH شوند.
شاخصهای مکمل در آزمایش MCH
برای تفسیر دقیقتر نتایج MCH، معمولاً سایر شاخصهای خونی نیز در آزمایش کامل خون (CBC) بررسی میشوند:
- MCV (حجم متوسط گلبول قرمز): MCH و MCV با هم میتوانند نوع کمخونی را بهتر تشخیص دهند. به عنوان مثال، MCH پایین همراه با MCV پایین نشاندهنده کمخونی میکروسیتیک و MCH بالا همراه با MCV بالا نشاندهنده کمخونی ماکروسیتیک است.
- MCHC (غلظت متوسط هموگلوبین در گلبول قرمز): این شاخص به بررسی غلظت هموگلوبین در گلبولهای قرمز کمک میکند و برای تشخیص انواع کمخونی کاربرد دارد.
- هموگلوبین (Hb): مقدار کلی هموگلوبین در خون نیز به همراه MCH به بررسی وضعیت سلامت خون کمک میکند.
- RDW (ضریب تغییر اندازه گلبولهای قرمز): این شاخص تنوع در اندازه گلبولهای قرمز را نشان میدهد و به همراه MCH برای تشخیص کمخونی استفاده میشود.
نتیجهگیری
MCH یا مقدار متوسط هموگلوبین در هر گلبول قرمز، یکی از پارامترهای اصلی در آزمایش خون است که اطلاعات ارزشمندی درباره وضعیت هموگلوبین و نوع کمخونی به پزشکان ارائه میدهد. این شاخص به همراه پارامترهای دیگر مانند MCV و MCHC به تفسیر دقیقتر نتایج آزمایش خون و تشخیص علل مختلف کمخونی کمک میکند. بررسی دقیق MCH میتواند در تشخیص کمخونیهای ناشی از کمبود مواد مغذی یا بیماریهای ژنتیکی و مزمن کمککننده باشد و برای اتخاذ روشهای درمانی مناسب مورد استفاده قرار گیرد.
