آزمایش خون یکی از متداول‌ترین روش‌های تشخیصی در پزشکی است که اطلاعات فراوانی در مورد سلامت عمومی بدن و وضعیت سیستم ایمنی فرد ارائه می‌دهد. یکی از مهم‌ترین بخش‌های این آزمایش، شمارش گلبول‌های سفید خون یا WBC (White Blood Cells) است. WBCها نقشی کلیدی در دفاع بدن در برابر عفونت‌ها، ویروس‌ها، باکتری‌ها و سایر عوامل بیماری‌زا دارند. تغییر در تعداد WBC می‌تواند نشان‌دهنده مشکلات پزشکی مختلف از جمله عفونت‌ها، التهابات، اختلالات سیستم ایمنی و حتی سرطان‌ها باشد.
گلبول‌های سفید خون (WBC) چیست؟
گلبول‌های سفید یا لکوسیت‌ها، سلول‌هایی هستند که در مغز استخوان تولید می‌شوند و وظیفه اصلی آن‌ها دفاع از بدن در برابر عوامل خارجی است. این سلول‌ها در خون و بافت‌های بدن گردش می‌کنند تا هرگونه عفونت یا آسیب را شناسایی و مهار کنند. پنج نوع عمده از گلبول‌های سفید وجود دارند:
- نوتروفیل‌ها (Neutrophils): مهم‌ترین و رایج‌ترین نوع گلبول سفید که اولین خط دفاعی بدن در برابر عفونت‌های باکتریایی و قارچی است.
- لنفوسیت‌ها (Lymphocytes): شامل سلول‌های B و T که به طور خاص در دفاع در برابر ویروس‌ها و در ایجاد پاسخ ایمنی نقش دارند.
- مونوسیت‌ها (Monocytes): این سلول‌ها پس از ورود به بافت‌ها به ماکروفاژ تبدیل شده و به هضم مواد خارجی و بقایای سلولی کمک می‌کنند.
- ائوزینوفیل‌ها (Eosinophils): این سلول‌ها در پاسخ به آلرژی‌ها و عفونت‌های انگلی فعال هستند.
- بازوفیل‌ها (Basophils): این گلبول‌های سفید نقش مهمی در واکنش‌های آلرژیک دارند و هیستامین آزاد می‌کنند.
محدوده طبیعی WBC
تعداد گلبول‌های سفید معمولاً در واحد تعداد سلول‌ها در هر میکرولیتر خون اندازه‌گیری می‌شود. محدوده طبیعی این تعداد بسته به سن، جنسیت و وضعیت سلامتی فرد متفاوت است، اما به طور کلی به صورت زیر است:
- بزرگسالان: 4,500 تا 11,000 سلول در هر میکرولیتر خون.
- کودکان: معمولاً محدوده WBC در کودکان بالاتر از بزرگسالان است و بسته به سن متفاوت است.
تحلیل نتایج آزمایش WBC
شمارش WBC می‌تواند به سه حالت کلی تغییر کند:
لکوپنی (Leukopenia): کاهش تعداد WBC
کوپنی به حالتی گفته می‌شود که تعداد گلبول‌های سفید کمتر از محدوده طبیعی باشد. این وضعیت ممکن است نشانه‌ای از بیماری‌های مختلف باشد، از جمله:
- عفونت‌های ویروسی (مانند آنفلوانزا و HIV)
- اختلالات مغز استخوان
- مصرف داروهایی که تولید گلبول‌های سفید را مهار می‌کنند (مانند شیمی‌درمانی)
- بیماری‌های خودایمنی (مانند لوپوس)
لکوستیوز (Leukocytosis): افزایش تعداد WBC
لکوستیوز به افزایش غیرطبیعی تعداد گلبول‌های سفید اشاره دارد. برخی از علل شایع افزایش WBC عبارتند از:
- عفونت‌های باکتریایی و ویروسی
- التهاب‌های مزمن (مانند بیماری‌های التهابی روده)
- بیماری‌های بدخیم (مانند لوسمی یا سرطان خون)
- استرس فیزیکی یا عاطفی
- مصرف داروهای خاص مانند کورتیکواستروئیدها
اختلال در توزیع نوع گلبول‌های سفید:
در برخی موارد، ممکن است تعداد کلی WBC در محدوده طبیعی باشد، اما درصد هر کدام از انواع گلبول‌های سفید (نوتروفیل‌ها، لنفوسیت‌ها و غیره) تغییر کرده باشد. این تغییرات ممکن است نشان‌دهنده وضعیت‌های خاصی باشند:
- افزایش نوتروفیل‌ها: ممکن است نشانه عفونت باکتریایی یا استرس باشد.
- افزایش لنفوسیت‌ها: بیشتر در عفونت‌های ویروسی مانند مونونوکلئوز عفونی یا سرخک دیده می‌شود.
- افزایش ائوزینوفیل‌ها: ممکن است نشان‌دهنده آلرژی یا عفونت‌های انگلی باشد.
عوامل مؤثر بر تعداد WBC
چندین عامل می‌توانند بر تعداد گلبول‌های سفید تأثیر بگذارند:
- عفونت‌ها: عفونت‌های حاد معمولاً باعث افزایش تعداد WBC می‌شوند، در حالی که برخی عفونت‌های مزمن می‌توانند موجب کاهش تعداد آن شوند.
- داروها: برخی داروها، مانند شیمی‌درمانی یا داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی، تولید WBC را کاهش می‌دهند. از طرفی دیگر، داروهایی مانند کورتیکواستروئیدها ممکن است تعداد WBC را افزایش دهند.
- استرس: استرس فیزیکی و روانی می‌تواند تعداد WBC را تغییر دهد. در مواقع استرس شدید، بدن ممکن است تعداد بیشتری از این سلول‌ها تولید کند.
- بیماری‌های خودایمنی: برخی بیماری‌های خودایمنی می‌توانند به گلبول‌های سفید حمله کنند و موجب کاهش تعداد آن‌ها شوند.
نتیجه‌گیری
تعداد گلبول‌های سفید خون یا WBC یکی از پارامترهای مهم در آزمایش خون است که به تشخیص و نظارت بر بسیاری از بیماری‌ها کمک می‌کند. تغییرات در تعداد WBC می‌تواند نشانه‌ای از وجود عفونت‌ها، التهابات، اختلالات سیستم ایمنی و بیماری‌های خونی باشد. تحلیل دقیق این پارامتر و مقایسه آن با سایر شاخص‌های آزمایش خون می‌تواند به پزشکان کمک کند تا مشکلات سلامتی را به موقع شناسایی و درمان کنند.
